જગ ઘૂમેયા

ફિલ્મ: સુલતાન (૨૦૧૬)
ગીતકાર : ઈર્શાદ કામિલ
સંગીત : વિશાલ - શેખર
ગાયક : રાહત ફતેહ અલી ખાન

આ ગીત મેં લાંબા સમય સુધી સાંભળ્યું જ નહોતું. મને ખ્યાલ જ નહોતો આ ગીત વિશે, એકવાર મારા કઝિનને ત્યાં ટીવી પર જોયું, તો મને લાગ્યુ કે આ લિરિક્સ તો ઈર્શાદ કામિલ જ લખી શકે, અને ગૂગલ કર્યુ તો હું સાચો પડ્યો! એ પછી કેટલીય વખત સાંભળ્યું અને કેટલીય વખત જોયું ગીત. અમુક વસ્તુઓ એવી મળી ગીતની અંદર કે બેશક ૨૦૧૬નાં સૌથી સારા ગીતોમાં આ ગીતને મૂકી શકાય. 

સૌથી પહેલાં રાહત ફતેહ અલી ખાનનો અવાજ, સાંભળીએ એટલે જ 'સુફિયાના' ફીલિંગ આવી જાય; એ અવાજ દિમાગની અંદર ઘૂમતો રહે છે, એક સુકૂનની ફીલ આપે છે, એમના નામ રાહતની જેમ. એની અંદર ભળે છે ઈર્શાદ કામિલનાં શબ્દો ; વિશાલ - શેખરનું સંગીત, અને બધું ભેગું થઈને ગીત એક સરસ રાગિણી બની જાય છે.

દિલ પર તાલ!

ના વો અખિયા રુહાની કહી
ના વો ચહેરા નુરાની કહી
કહી દિલ વાલી બાતે ભી ના
ના વો સજરી જવાની કહી

જગ ઘૂમેયા, તારે જૈસા ન કોઈ

સુલતાન એક ક્લબમાં આ ગીત ગાય છે, અને એ વખતે આરફાને યાદ કરે છે, એના દિમાગની અંદરના ખ્યાલો આપણે જોઈએ છીએ. એની પાસે એ વખતે સંગીતનું કોઈ સાધન નથી એટલે એ દિલ પર તાલ આપીને ગીતની શરૂઆત કરે છે!! પહેલી જ લાઈનનાં શબ્દોમાં છે, "ના વો અખિયા રુહાની કહીં, ના વો ચહેરા નૂરાની કહીં..." નૂરાની એટલે કે તેજસ્વી. નૂરાની ચહેરા વિશે ઘણા ગીતોમાં ઉલ્લેખ હોય છે, પણ રુહાની આંખો કેટલો સરસ વિચાર છે! રુહાની એટલે આધ્યાત્મિક. આધ્યાત્મિક આંખો મેં તો પહેલી વાર સાંભળ્યું, મોટાભાગના ગીતોમાં કાળી કે કથ્થાઈ રંગની કે ઝીલના ઊંડા પાણી જેવી આંખો વિશે સાંભળ્યું છે, પણ આધ્યાત્મિક આંખો કંઈક નવું છે! સુલતાન (સલમાન ખાન) અને આરફા (અનુશ્કા શર્મા) હાલ એકબીજા પાસે નથી, અને આરફાને યાદ કરીને એની તારીફમાં સુલતાન આ ગીત ગાય છે. આરફા જેવી વાતો કરતી હતી, એવી વાતો સુલતાન સાથે કોઈ કરતું નથી, કારણ કે એ દિલની વાતો હતી! 'સજરી જવાની' મને ખબર નથી, પણ એ શબ્દો આરફાની સુંદરતા માટે છે એ ૧૦૦% સાચી વાત!! 

એના બધા ગુણોનાં વખાણ કરીને એ કહે છે, "જૈસી તુ હૈ વૈસી રહેના", કારણ કે એણે દુનિયા ફરી લીધી તો પણ એના જેવી કોઈ બીજી ના મળી. એટલે સુલતાન આરફાને યાદ કરીને એનામાં બદલાવ ન લાવવા કહે છે. આ પહેલા કોઈ વ્યક્તિને એનામાં બદલાવ ન લાવવા માટેના લિરિક્સ મને યાદ હોય તો એ 'દિલ્હી ૬' ફિલ્મનાં ગીત 'રહેના તુ' (પ્રસૂન જોશી અને એ. આર. રહેમાન) ( એ ગીત વિશે મેં લખેલી પોસ્ટ વાંચવા અહીં ક્લિક કરો -  રહેના તુ )

ના તો હસના રુમાની કહી
ના તો ખુશ્બુ સુહાની કહી
ના વો રંગલી અદાયે દેખી
ના વો પ્યારી સી નાદાની કહી
જૈસી તુ હૈ વૈસી રહેના

જગ ઘૂમેયા, તારે જૈસા ના કોઈ

આરફાનું જે સ્માઈલ છે, એ સુલતાનને રોમેન્ટિક (રુમાની) લાગે છે! સુલતાન કહે છે, એને આરફા જેવી ખુશ્બુ નથી મળતી. ("ના તો ખુશ્બુ સુહાની કહીં") મારા બેસ્ટ ફ્રેન્ડ ઋતુરાજે એકવાર મને કહેલું કે દરેક માણસની એક ખુશ્બુ હોય છે. કોઈ દરરોજ વિશિષ્ટ જાતનો સાબુ લગાવીને આવતું હોય તો એનામાંથી એ સાબુની સુગંધ આવે છે, કોઈનું શેમ્પૂ કે કોઈનું પરફ્યુમ કે નેલ પોલિશ કે બીજું કંઈ પણ. એ માણસ જ્યારે પાસે નથી હોતું ત્યારે એની સુગંધ અમુક વખત મહેસૂસ થાય છે. એની પરથી મને બીજા લિરિક્સ યાદ આવે છે, "મેં સાંસ લેતા હૂ, તેરી ખુશ્બુ આતી હૈ" ( એ ગીત વિશે વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો - પલ પલ દિલ કે પાસ ) આરફા જેવી અદાઓ અને નાદાની બીજા કોઈ પાસે નથી.

ફેમસ ડાન્સ સ્ટેપ

બારિશો કે મૌસમો કી ભીગી હરિયાલી તુ
સર્દિયો મેં ગાલો પે જો આતી હૈ વો લાલી તુ
રાતો કા સુકૂન...
રાતો કા સુકૂન ભી હૈ
સુબહ કી અઝાન હૈ
ચાહતો કી ચાદરો મેં, મૈને હૈ સંભાલી તુ

વરસાદની ઋતુ એટલે કે ચોમાસામાં જે ભીંજાયેલી હરિયાળી હોય છે એની સાથે સુલતાન આરફાને સરખાવે છે, એ લીલી હરિયાળી એવી છે કે જોઈને દિલ ખુશ થઈ જાય છે, ઉપરથી એમાં તાજા વરસાદની ખુશ્બુ ભળે તો વાત કંઈક અલગ છે! એ ફીલિંગ સુલતાન આરફાને યાદ કરે એ વખતે એને મળે છે. શિયાળામાં વધારે ઠંડીમાં ગાલ થોડા ગુલાબી કે લાલ રંગનાં થઈ જાય છે, એ લાલી સાથે આરફાને સરખાવવામાં આવી છે. આખા દિવસના થાક પછી રાતે જે શાંતિ, જે સુકૂન મળે અને સવારે જે અઝાન (પ્રાર્થના) થાય એની સાથે આરફાને સરખાવી છે! હાઉ બ્યૂટિફુલ ઈટ ઈઝ! સુલતાને ચાહતોની ચાદરોમાં એટલે કે એના દિલની અંદર સાચવી છે આરફાને...!

કહી અગ જૈસી જલતી હૈ
બને બરખા કા પાની કહી
કભી મન જાના ચુપકે સે
યુ હી અપની ચલાની કહી
જૈસી તુ હૈ વૈસી રહેના

જગ ઘૂમેયા, તારે જૈસા ના કોઈ

આ પંક્તિઓમાં આરફાના સ્વભાવ વિશે છે, ક્યારેક આગની જેમ ગુસ્સે થાય છે, ક્યારેક બરખા એટલે કે વરસાદનું પાણી, જે આગથી એકદમ વિપરીત છે! ક્યારેક આરફા શાંતિથી માની જાય છે, ક્યારેક મનમાની કરે છે, પણ એ જેવી પણ છે, એવી જ સુલતાનને ગમે છે. એટલે સુલતાન એને કહે છે, જેવી છે એવી જ રહેજે!

અપને નસીબો મેં યા
હૌસલે કી બાતો મેં
સુખો ઔર દુખો વાલી
સારી સૌગાતો મેં
સંગ તુઝે રખના હૈ
સંગ તુઝે રખના હૈ, 
સંગ તુઝે રહેના

સુલતાનના નસીબમાં, એના ઉત્સાહમાં, સુખ અને દુ:ખની સૌગાત એટલે કે ભેટમાં સુલતાન આરફાને પોતાની સાથે રાખવા માંગે છે, એટલે એની સાથે જીવન વીતાવવા માંગે છે. 

મેરી દુનિયા મેં ભી
મેરે જજ્બાતો મેં
તેરી મિલતી નિશાની કહી
જો હૈ સબકો દિખાની કહી
તુ તો જાનતી હૈ મરકે ભી
મુઝે આતી હૈ નિભાની કહી
વો હી કરના જો હૈ કહેના
જગ ઘૂમેયા, તારે જૈસા ના કોઈ

સુલતાનની દુનિયામાં, એની લાગણીઓમાં જો આરફાની કોઈ નિશાની મળે તો એ લોકોને બતાવે છે! સુલતાન કહે છે આરફાને કે એ તો જાણે જ છે કે એ વાયદાનો કેટલો પાક્કો છે, એ જ કરે છે જે એ કહે છે, અને મર્યા પછી પણ એણે જે કહ્યુ છે એ નિભાવતા એને આવડે છે! આખુ માણસ જેવું છે એવું જ સ્વીકારીને થતો સર્વોત્તમ પ્રેમ.

આરફાના નામનો મતલબ થાય છે મહાનતા. બીજો એક મતલબ પ્રોત્સાહિત કરવું પણ થાય છે, પ્રેમનો અર્થ સુખ-દુ:ખમાં સાથ નિભાવવો થાય છે, એણે પ્રોત્સાહિત કર્યો છે સુલતાનને એની કરિયર માટે! ગીતમાં આરફાના પહેરેલા કપડામાં મેઘધનુષ્યનાં રંગોમાંથી છ રંગો છે, ખેતરોમાં દોડતી વખતે લાલ, બીજા એક ખેતરનાં સીનમાં પીળો, છાણાં થેપતી વખતે જાંબલી, વરસાદની રાતે ઠંડીમાં સગડી લઈને આવતી વખતે નીલો, ધાબે સુલતાનની સાથે હોય છે એ વખતે લીલો અને છેલ્લે શેરડીનાં ખેતરોમાં વાદળી. આ બધા રંગોનાં કપડા પહેર્યા છે એણે. અને કેસરી રંગ મેં ક્લબની લાઈટિંગ અને ઘરની ઈંટોમાં શોધી કાઢ્યો છે! એટલે એક રીતે આ ગીતને 'પ્રેમનું મેઘધનુષ્ય' પણ કહી શકાય!

મેધધનુષ્યનાં રંગોમાંથી નીલો, લીલો,
વાદળી. જાંબલી,
પીળો, કેસરી અને લાલ